Επιδημιολογία και συχνότητα του καρκίνου προστάτη

Ο καρκίνος προστάτη αποτελεί μία από τις συχνότερες νεοπλασίες του ανδρικού πληθυσμού σε όλο τον κόσμο και, πιο συγκεκριμένα, στις δυτικές κοινωνίες είναι η συνηθέστερη κακοήθεια στους άνδρες. Η συχνότητά του είναι ποικίλη. Στις Σκανδιναβικές χώρες και στη Βόρεια Αμερική, το ποσοστό του κυμαίνεται από 40-50 περιπτώσεις ανά 100.000 κατοίκους.
Στη χώρα μας, νοσούν περίπου 4.500 ασθενείς ετησίως και περίπου το 1/3 αποθνήσκει λόγω των επιπλοκών της νόσου. Ο καρκίνος προστάτη είναι μια νόσος της προχωρημένης ηλικίας και εμφανίζεται κυρίως στην 6η και 7η δεκαετία της ζωής, ενώ σπάνια εκδηλώνεται σε ασθενείς κάτω των 50 ετών.

Καρκίνος του προστάτη: Πώς αναπτύσσεται και ποιες είναι οι βασικές αιτίες;

Πολλές επιδημιολογικές μελέτες ανέδειξαν πληθώρα παραγόντων που μπορούν να παίξουν ρόλο στην εμφάνιση και την εξέλιξη του καρκίνου προστάτη.

Οικογενειακό Ιστορικό

Ηλικία

Γενετικοί παράγοντες

Ο καρκίνος προστάτη είναι πιο συχνός σε ορισμένες φυλές, π.χ. στις ΗΠΑ ο έγχρωμος πληθυσμός είναι πιο επιρρεπής στη νόσο και η θνητότητα από καρκίνο προστάτη είναι διπλάσια από ό,τι στους λευκούς.

Ορμονικοί παράγοντες

Η επίδραση των γεννητικών ορμονών, τόσο των ανδρικών όσο και των γυναικείων, στην εμφάνιση και την εξέλιξη του καρκίνου προστάτη είναι αποδεδειγμένο γεγονός, αλλά ο ακριβής μηχανισμός δράσης τους και οι υπεύθυνοι ενδοκρινικοί παράγοντες παραμένουν άγνωστοι. Η εμφάνιση της νόσου μετά την ηλικία των 50 ετών μας οδηγεί να τη συνδέσουμε με την τροποποίηση της ορμονικής ισορροπίας που συνοδεύει το γήρας. Κυρίως, η ελάττωση της τιμής της τεστοστερόνης έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της αναλογίας οιστρογόνων / τεστοστερόνης, γεγονός που μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξη της νεοπλασίας.

Διαιτητικοί παράγοντες

Λαοί που καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε ζωικό λίπος έχουν υψηλότερα ποσοστά συχνότητας και θνητότητας από καρκίνο προστάτη, σε αντίθεση με λαούς που καταναλώνουν φυτικές τροφές πλούσιες σε βιταμίνες A, C, E, σόγια, πράσινο τσάι, φρούτα, λαχανικά και γενικότερα ακολουθούν τη μεσογειακή διατροφή, η οποία φαίνεται να έχει προστατευτικό ρόλο έναντι του καρκίνου προστάτη.

Διάγνωση του καρκίνου προστάτη

Η διάγνωση της νόσου τίθεται μόνο μετά από βιοψία προστάτη, κατευθυνόμενη με διορθικό υπερηχοτομογράφο.

Η διάγνωση στηρίζεται στο τρίπτυχο:

PSA αίματος (ειδικό προστατικό αντιγόνο)

Είναι μια γλυκοπρωτεΐνη, η οποία παράγεται σχεδόν εξολοκλήρου από τον προστάτη και βοηθά στη ρευστοποίηση του σπέρματος. Αύξηση του PSA πρακτικά υποδηλώνει πάθηση του προστάτη, χωρίς όμως να μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια τη νόσο (υπερπλασία, ουρολοίμωξη, καρκίνος προστάτη). Ωστόσο, χαμηλό PSA δεν αποκλείει την ύπαρξη καρκίνου προστάτη, δεδομένου ότι υπάρχουν καρκίνοι που δεν παράγουν PSA και δυστυχώς αυτοί έχουν και χειρότερη πρόγνωση.

Δακτυλική εξέταση

Είναι απαραίτητη και αποτελεί τον μοναδικό τρόπο για να ελέγξουμε την ποιότητα της σύστασης του προστάτη. Ο φυσιολογικός προστάτης δακτυλικά είναι μαλακός και ομοιογενής. Ο ύποπτος δακτυλικά προστάτης είναι σκληρός και ανομοιογενής, κάτι που μπορεί να υποδηλώνει καρκίνο προστάτη.

Βιοψία προστάτη

Γίνεται κατευθυνόμενη με διορθικό υπερηχοτομογράφο, με σκοπό να χαρτογραφήσουμε τον προστάτη. Κατά τη βιοψία προστάτη πρέπει να ληφθούν τουλάχιστον 12 ιστοτεμάχια προστατικού ιστού, τα οποία εξετάζει παθολογοανατόμος.
Ο αριθμός των τεμαχιδίων που θα ληφθούν εξαρτάται από το μέγεθος του προστάτη και από την ηλικία του ασθενούς. Σε μεγάλους προστάτες θα πάρουμε περισσότερα ιστοτεμάχια κατά τη βιοψία προστάτη, ενώ όσο μεγαλύτερος είναι ο ασθενής, τόσο λιγότερα ιστοτεμάχια λαμβάνονται.
Επιπλέον, αν στον υπέρηχο φανούν ύποπτες περιοχές, πρέπει να ληφθούν στοχευμένες βιοψίες και από αυτές.

Αποτελέσματα βιοψίας

• Αρνητικό (συνήθως ανευρίσκονται αλλοιώσεις υπερπλασίας προστάτη).
• Ύποπτο PIN III (όπου απαιτείται στενή παρακολούθηση και ενδεχομένως επαναληπτική βιοψία).
• Θετικό.

Σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος, τα ευρήματα της βιοψίας του προστάτη, σε συνδυασμό με το PSA και τη σταδιοποίηση της νόσου, μας δίνουν πλήρη εικόνα για την πρόγνωση και την επιβίωση του ασθενούς με καρκίνο προστάτη.

Ευρήματα βιοψίας

• Gleason score: Εξετάζει την αρχιτεκτονική των καρκινικών κυττάρων του προστάτη. Χαμηλό Gleason score σημαίνει άριστη πρόγνωση. Ανάλογα με το σχήμα και το μέγεθος, κάποια κύτταρα είναι λιγότερο και κάποια περισσότερο επιθετικά. Το Gleason score δείχνει την επιθετικότητα της νόσου και εκφράζεται σε κλίμακα από 6 έως 10, ως άθροισμα δύο βαθμολογιών.

Σταδιοποίηση του καρκίνου προστάτη

Η σταδιοποίηση γίνεται με σκοπό την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας για την αντιμετώπιση του καρκίνου προστάτη.

• Αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας: Για τον καθορισμό τυχόν σπλαχνικών μεταστάσεων και τη διερεύνηση των λεμφαδένων.
• Σπινθηρογράφημα οστών: Για τον καθορισμό οστικών μεταστάσεων, που είναι συχνές στον καρκίνο προστάτη.

Θεραπεία του καρκίνου προστάτη

Προστατική παρακολούθηση

Αποτελεί περισσότερο στρατηγική παρά θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου προστάτη. Εφαρμόζεται κυρίως σε ασθενείς που πληρούν όλες τις παρακάτω προϋποθέσεις:

• Ο καρκίνος προστάτη είναι μη σημαντικός και αναμένεται να μην εξελιχθεί.
• Οι ασθενείς αυτοί είναι συνήθως μεγάλης ηλικίας με συνοδά προβλήματα υγείας.

Χειρουργική επέμβαση

Η χειρουργική επέμβαση αποτελεί τη θεραπεία εκλογής σε ασθενείς με εντοπισμένο καρκίνο προστάτη. Η επέμβαση ονομάζεται ριζική προστατεκτομή και περιλαμβάνει τη συνοδό αφαίρεση των σπερματοδόχων κύστεων, της προστατικής ουρήθρας και των λαγονίων λεμφαδένων.