Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη

Η καλοήθης υπερπλασία προστάτη είναι μία από τις συχνότερες παθήσεις που επηρεάζουν τους άνδρες μέσης ηλικίας, με ποσοστό εμφάνισης 40-50%. Στους μισούς από αυτούς, τα συμπτώματα της πάθησης επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής.

Η συνεχής επιστημονική έρευνα γύρω από την καλοήθη υπερπλασία προστάτη έχει οδηγήσει όχι μόνο σε βαθύτερη κατανόηση της παθογένειας της νόσου, αλλά και στην ανάπτυξη αποτελεσματικών φαρμακευτικών θεραπειών για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Παράλληλα, εφαρμόζονται νέες, ελάχιστα επεμβατικές χειρουργικές τεχνικές, προσφέροντας ασφαλείς και αποτελεσματικές λύσεις.

Στατιστικά, η καλοήθης υπερπλασία προστάτη είναι πιο συχνή στους μαύρους συγκριτικά με τους λευκούς. Επιπλέον, διατροφικοί παράγοντες φαίνεται να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της νόσου. Η αυξημένη κατανάλωση γάλακτος έχει συσχετιστεί με υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης, ενώ η φυτοφαγία φαίνεται να δρα προστατευτικά. Παράγοντες όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης, ενώ υπάρχει και γενετική προδιάθεση.

Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη: Αίτια

Η ακριβής αιτία της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως. Ωστόσο, δύο βασικοί προδιαθεσικοί παράγοντες φαίνεται να παίζουν καθοριστικό ρόλο: η ηλικία και τα ανδρογόνα.

Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη: Συμπτώματα

Η καλοήθης υπερπλασία προστάτη (ΚΥΠ) είναι μια αργή και προοδευτική κατάσταση, με τα συμπτώματα της συχνά να εκλαμβάνονται ως φυσιολογική συνέπεια της γήρανσης.

Τα συμπτώματα της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη διακρίνονται σε ερεθιστικά και αποφρακτικά.

Ερεθιστικά συμπτώματα (συμπτώματα πλήρωσης):

• Νυκτουρία
• Συχνοουρία
• Επιτακτική ούρηση
• Επιτακτική ακράτεια

Αποφρακτικά συμπτώματα (συμπτώματα κένωσης):

• Μειωμένη ακτίνα ούρησης
• Παρατεταμένη ούρηση
• Καθυστέρηση στην έναρξη της ούρησης
• Σταγγουρία
• Ακράτεια από υπερπλήρωση της ουροδόχου κύστης

Η αιματουρία αποτελεί επίσης συχνό σύμπτωμα της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη. Συνήθως είναι ανώδυνη, εκτός αν υπάρχουν πήγματα στην ουροδόχο κύστη, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν δυσφορία. Σε καπνιστές, η αιτιολογία της αιματουρίας αξιολογείται μέσω ουρηθροκυστεοσκόπησης, για τη διάκριση της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη από τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η καλοήθης υπερπλασία προστάτη μπορεί να οδηγήσει σε οξεία επίσχεση ούρων, απαιτώντας την τοποθέτηση ουροκαθετήρα. Επιπλέον, ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν ακράτεια από υπερπλήρωση, όπου παρατηρείται ακούσια απώλεια ούρων λόγω υπερβολικής διάτασης της ουροδόχου κύστης.

Διάγνωση Καλοήθους Υπερπλασίας Προστάτη

Η διάγνωση της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη βασίζεται σε συγκεκριμένες κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις, οι οποίες βοηθούν στον καθορισμό της βαρύτητας της πάθησης και στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.

1. Ιστορικό – Συμπτώματα

Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην έναρξη και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος. Παράγοντες όπως ο σακχαρώδης διαβήτης ή η καρδιακή ανεπάρκεια μπορούν να επηρεάσουν την ένταση των συμπτωμάτων. Επιπλέον, η συνύπαρξη νευρολογικών νοσημάτων, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, μπορεί να επιδεινώσει τις ουρολογικές διαταραχές.

2. Φυσική εξέταση

Η φυσική εξέταση περιλαμβάνει:

• Ψηλάφηση της κοιλιάς: Μπορεί να αποκαλύψει διατεταμένη ουροδόχο κύστη λόγω χρόνιας επίσχεσης ούρων.
• Δακτυλική εξέταση προστάτη: Διενεργείται μετά την ούρηση και παρέχει πληροφορίες για το μέγεθος και τη σύσταση του προστάτη. Εάν ανιχνευθεί ύποπτη σκληρία ή λόβωση, απαιτείται περαιτέρω έλεγχος μέσω βιοψίας προστάτη.

3. Ερωτηματολόγια Ούρησης

Το IPSS (International Prostate Symptom Score) είναι το πιο διαδεδομένο εργαλείο αξιολόγησης των συμπτωμάτων της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη. Αποτελείται από 8 ερωτήσεις που βαθμολογούν τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και αξιολογούν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

4. Απεικονιστικός έλεγχος

Το υπερηχογράφημα ουροποιητικού είναι μια εύκολη, ανώδυνη και οικονομική εξέταση που παρέχει σημαντικές πληροφορίες:

• Εκτίμηση του μεγέθους του προστάτη και της προβολής του λοβού
• Αξιολόγηση του πάχους του κυστικού τοιχώματος
• Ανίχνευση πιθανών λίθων ή εκκολπωμάτων στην ουροδόχο κύστη
• Υπολογισμός του υπολείμματος ούρων, στοιχείο που επηρεάζει την απόφαση για χειρουργική ή συντηρητική αντιμετώπιση της υπερπλασίας προστάτη

5. Ουροροομετρία

Η ουροροομετρία είναι μια μη επεμβατική εξέταση κατά την οποία ο ασθενής ουρεί σε ένα ειδικό εργαλείο (ουροροόμετρο). Καταγράφει ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της ούρησης και απεικονίζει τα αποτελέσματα με τη μορφή γραφήματος, παρόμοιου με το ηλεκτροκαρδιογράφημα.

6. Εργαστηριακές Εξετάσεις

• Έλεγχος της νεφρικής λειτουργίας (ουρία, κρεατινίνη, ηλεκτρολύτες)
• Μέτρηση του PSA (Prostate-Specific Antigen), για τον αποκλεισμό του καρκίνου του προστάτη

Θεραπεία Καλοήθους Υπερπλασίας Προστάτη

Η καλοήθης υπερπλασία προστάτη μπορεί να αντιμετωπιστεί με διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις, ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και το μέγεθος του προστάτη. Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, φυτικά εκχυλίσματα και αντιμουσκαρινικά.

Φαρμακευτική Θεραπεία

Α. α-Αδρενεργικοί Ανταγωνιστές

Οι α-αδρενεργικοί υποδοχείς βρίσκονται στον προστάτη και στο τρίγωνο της ουροδόχου κύστης και παίζουν σημαντικό ρόλο στην παθοφυσιολογία της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη. Οι α-αδρενεργικοί ανταγωνιστές χαλαρώνουν τις λείες μυϊκές ίνες της προστατικής ουρήθρας, διευκολύνοντας την ούρηση.

Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα είναι:

• Ταμσουλοσίνη (0,4 mg/24ωρο) – Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες: μείωση όγκου σπέρματος, διαταραχές αρτηριακής πίεσης.

• Αλφουζοσίνη (10 mg/24ωρο) – Πιθανή ανεπιθύμητη ενέργεια: πτώση αρτηριακής πίεσης.

Η αποτελεσματικότητα των φαρμάκων εμφανίζεται στις πρώτες εβδομάδες και μπορεί να διαρκέσει έως 3-4 χρόνια. Εάν δεν υπάρχει βελτίωση μετά από 2 μήνες, απαιτείται επανεκτίμηση και πιθανή αλλαγή θεραπείας.

Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται και η ταδαλαφίλη, ένας αναστολέας της φωσφοδιεστεράσης τύπου 5, που συμβάλλει τόσο στη βελτίωση των συμπτωμάτων της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη όσο και στη θεραπεία της στυτικής δυσλειτουργίας.

Β. Αναστολείς της 5α-Ρεδουκτάσης

Τα ανδρογόνα συμβάλλουν στην υπερπλασία του προστατικού αδένα, επιδεινώνοντας τα συμπτώματα. Οι αναστολείς της 5α-ρεδουκτάσης (φιναστερίδη, ντουταστερίδη) μειώνουν το μέγεθος του προστάτη, ιδιαίτερα όταν είναι μεγαλύτερος από 40 ml.

Οφέλη:

• Μείωση του όγκου του προστάτη μετά από 6 μήνες.
• Ελάττωση της πιθανότητας αιμορραγίας προστατικής αιτιολογίας.
• Χρησιμοποιούνται προεγχειρητικά για μείωση της διεγχειρητικής απώλειας αίματος.

Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες:

• Στυτική δυσλειτουργία
• Μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας
• Διαταραχές εκσπερμάτισης
• Γυναικομαστία

2. Φυτικά Εκχυλίσματα

Τα φυτικά εκχυλίσματα χρησιμοποιούνται είτε μόνα τους είτε σε συνδυασμό με α-αδρενεργικούς ανταγωνιστές. Έχουν αντιφλεγμονώδη και αντιανδρογονική δράση, ενώ εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες και βελτιώνουν τη λειτουργία του κυστικού μυός.

Τα πιο διαδεδομένα είναι:

• Serenoa repens
• Pygeum africanum

Πλεονεκτήματα:

• Δεν έχουν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.
• Είναι ελκυστική επιλογή για ήπια συμπτώματα.

Περιορισμοί:

• Η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει τεκμηριωθεί πλήρως μέσω μεγάλων κλινικών μελετών.

3. Αντιμουσκαρινικά

Τα αντιμουσκαρινικά φάρμακα βελτιώνουν τα ερεθιστικά συμπτώματα της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη, όπως η επιτακτική ούρηση.

Τα πιο γνωστά είναι:

• Οξυβουτίνη
• Τολτεροδίνη
• Δαριφενασίνη
• Φεσοτεροδίνη
• Σολιφενακίνη

Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες:

• Ξηροστομία
• Δυσκοιλιότητα

Προφυλάξεις:

• Πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή σε ασθενείς με αποφρακτικά συμπτώματα.
• Δεν συστήνονται σε περιπτώσεις σημαντικού υπολείμματος ούρων, καθώς υπάρχει κίνδυνος επίσχεσης ούρων.

Χειρουργική Θεραπεία Καλοήθους Υπερπλασίας Προστάτη

Η χειρουργική θεραπεία της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη ενδείκνυται σε περιπτώσεις όπου η φαρμακευτική αγωγή αποτυγχάνει ή όταν η πάθηση προκαλεί σοβαρές επιπλοκές.

Ενδείξεις Χειρουργικής Αντιμετώπισης

Η επέμβαση πραγματοποιείται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις
• Υποτροπιάζουσα αιματουρία (παρά τη χορήγηση αναστολέων της 5α-ρεδουκτάσης)
• Αποτυχία φαρμακευτικής θεραπείας
• Επίσχεση ούρων
• Λίθοι στην ουροδόχο κύστη
• Νεφρική ανεπάρκεια λόγω αυξημένου υπολείμματος ούρων και χρόνιας επίσχεσης

1. Ανοικτή Προστατεκτομή

Πρόκειται για την παλαιότερη χειρουργική μέθοδο αντιμετώπισης της καλοήθους υπερπλασίας προστάτη. Διενεργείται με διακυστική ή οπισθοηβική προσπέλαση.

Ενδείξεις Ανοικτής Προστατεκτομής

Μεγάλος προστάτης που δεν μπορεί να αφαιρεθεί διουρηθρικά.
Συνοδός πάθηση ουροδόχου κύστης (π.χ. εκκόλπωμα).
Αδυναμία τοποθέτησης ασθενούς σε θέση λιθοτομής για διουρηθρική προστατεκτομή.

Μειονεκτήματα

Μεγαλύτερη νοσηρότητα σε σύγκριση με τη διουρηθρική προστατεκτομή.
Αυξημένη απώλεια αίματος κατά τη διάρκεια της επέμβασης.

Μετά την επέμβαση:

• Παραμονή στο νοσοκομείο για περίπου 3 ημέρες.
• Σε αντίθεση, η διουρηθρική προστατεκτομή απαιτεί μονοήμερη νοσηλεία.

Επιπλοκές

Παλίνδρομη εκσπερμάτιση (90%)
Σύγκλειση αυχένα ουροδόχου κύστης
Αιμορραγία
Ακράτεια ούρων λόγω τραυματισμού του έξω σφιγκτήρα
Επιδιδυμίτιδα

Αποτελέσματα: Συνήθως εξαιρετικά, με σημαντική βελτίωση της ποιότητας της ούρησης.

2. Διουρηθρική Προστατεκτομή

Ελάχιστα επεμβατική μέθοδος, η οποία αποτελεί την πρώτη επιλογή για την αφαίρεση μικρού-μεσαίου μεγέθους προστάτη.

2.1. Μονοπολική Διαθερμία

Πλεονεκτήματα:

• Δεν απαιτεί τομή
• Γρήγορη ανάρρωση (νοσηλεία 1 ημέρα)
• Καλή αποτελεσματικότητα

Πιθανές επιπλοκές:

• Διάτρηση κύστης (2%)
• Σύνδρομο απορρόφησης (3%)
• Αιμορραγία (4%)
• Στενώματα ουρήθρας (5-6%)
• Ακράτεια, στυτική δυσλειτουργία, παλίνδρομη εκσπερμάτιση

2.2. Διπολική Εκτομή Προστάτη

Νεότερη τεχνική, παρόμοια με τη μονοπολική, αλλά με μικρότερη νοσηρότητα.

Πλεονεκτήματα:

• Καλύτερη αιμόσταση → Μικρότερη απώλεια αίματος.
• Μείωση κινδύνου σύνδρομου απορρόφησης, χάρη στη χρήση φυσιολογικού ορού.
• Λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές (π.χ. δυσουρία).
• Ελκυστική επιλογή λόγω της χαμηλότερης επιβάρυνσης του ασθενούς.

2.3. Διουρηθρική Τομή Αυχένα Προστάτη

Ενδείκνυται για προστάτη έως 30ml.
Ήπια επεμβατική μέθοδος, αλλά με χαμηλότερη αποτελεσματικότητα από τη διουρηθρική προστατεκτομή.

3. Laser Προστατεκτομή

Μία από τις πιο σύγχρονες τεχνικές, με το Greenlight laser να είναι η πιο διαδεδομένη επιλογή.

Πλεονεκτήματα:

• Ελάχιστα επεμβατική
• Ταχεία ανάρρωση
• Μειωμένος κίνδυνος αιμορραγίας

4. Ενδοπροθέσεις (Stents)

Οι ενδοπροθέσεις χρησιμοποιούνται διουρηθρικά και διακρίνονται σε:

• Επιθηλιοποιούμενα
• Προσωρινά

Πλεονεκτήματα:

• Δεν απαιτούν αναισθησία.
• Κατάλληλα για ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε χειρουργείο.

Μειονεκτήματα:

• Χαμηλότερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με τις διουρηθρικές επεμβάσεις.

Συμπέρασμα

Η επιλογή της κατάλληλης χειρουργικής τεχνικής για την καλοήθη υπερπλασία προστάτη εξαρτάται από το μέγεθος του προστάτη, τη γενική κατάσταση του ασθενούς και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Οι σύγχρονες μέθοδοι, όπως η διπολική προστατεκτομή και το laser, προσφέρουν εξαιρετικά αποτελέσματα με μειωμένο χρόνο ανάρρωσης και λιγότερες επιπλοκές.