Καρκίνος προστάτη

Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί μία από τις συχνότερες νεοπλασίες του ανδρικού πληθυσμού σε όλο τον κόσμο και πιο συγκεκριμένα στις δυτικές κοινωνίες είναι η συνηθέστερη κακοήθεια στους άνδρες. Η συχνότητα του είναι ποικίλη. Στις Σκανδιναβικές χώρες και τη Β. Αμερική, το ποσοστό του κυμαίνεται από 40-50 περιπτώσεις / 100.000 κατοίκους.
Στη χώρα μας, νοσούν περίπου 4500 ασθενείς και περίπου το 1/3 αποθνήσκει λόγω των επιπλοκών της νόσου. Ο καρκίνος του προστάτη είναι μια νόσος προχωρημένης ηλικίας και απαντά κυρίως 6η και 7η δεκαετία της ζωής, ενώ σπάνια εκδηλώνεται σε ασθενείς κάτω των 50 ετών.

Αιτιολογία – Παθογένεια

Πολλές επιδημιολογικές μελέτες ανέδειξαν πληθώρα παραγόντων που μπορούν να παίξουν ρόλο στην εμφάνιση και την εξέλιξη του καρκίνου του προστάτη.

  • Οικογενειακό Ιστορικό
  • Ηλικία
  • Γενετικοί παράγοντες: Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο συχνός σε ορισμένες φυλές π.χ. στις ΗΠΑ, ο έγχρωμος πληθυσμός είναι πιο επιρρεπής στη νόσο και η θνητότητα από καρκίνο του προστάτη είναι διπλάσια από ότι στους λευκούς.
  • Ορμονικοί παράγοντες: Η επίδραση των γενννητικών ορμονών τόσο των ανδρικών όσο και των γυναικείων στην εμφάνιση και την εξέλιξη του καρκίνου του προστάτη είναι αποδεδειγμένο γεγονός, αλλά ο ακριβής μηχανισμός δράσης τους και οι υπεύθυνοι ενδοκρινικοί παράγοντες είναι άγνωστοι. Η εμφάνιση της νόσου μετά την ηλικία των 50ετών μας υπαγορεύει να τη συνδέσουμε με την τροποποίηση της ορμονικής ισορροπίας, η οποία συνοδεύει το γήρας. Κυρίως, η ελάττωση της τιμής της τεστοστερόνης έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της αναλογίας οιστρογόνων / τεστοστερόνη. Η καθυστέρηση της νεοπλασίας.
  • Διαιτητικοί παράγοντες: Λαοί που καταναλωνουν τροφές πλούσιες σε ζωικό λίπος έχουν υψηλά ποσοστά συχνότητα και θνητότητας από καρκίνο του προστάτου, αντίθετα από λαούς που καταναλώνουν φυτικές τροφές πλούσιες σε βιταμίνες A,C, E, σόγια, πράσινο τσάι, φρούτα, λαχανικά, βιταμίνη Ε και γενικότερα μεσογειακή διατροφή.

Διάγνωση

Η διάγνωση της νόσου τίθεται μόνο μετά από βιοψία προστάτου κατευθυνόμενη με διορθικό υπερηχοτομογράφο.

Η διάγνωση στηρίζεται στο τρίπτυχο:

  • PSA αίματος (ειδικό προστατικό αντιγόνο): Είναι μια γλυκοπρωτείνη, η οποία παράγεται σχεδόν εξολοκλήρου από τον προστάτη και η οποία βοηθά στη ρευστοποίηση του σπέρματος. Αύξηση του PSA πρακτικά υποδηλώνει πάθηση του προστάτη χωρίς όμως να μπορούμε να προσδιορίσουμε τη νόσο (υπερπλασία, ουρολοίμωξη, καρκίνος). Ωστόσο, χαμηλό PSA δεν αποκλείει την ύπαρξη καρκίνου δεδομένου ότι υπάρχουν καρκίνοι που δεν παράγουν PSA και δυστυχώς αυτοί έχουν και χειρότερη πρόγνωση.
  • Δακτυλική εξέταση: Είναι απαραίτητη και αποτελεί το μοναδικό τρόπο για να ελέγξουμε την ποιότητα της σύστασης του προστάτη. Ο φυσιολογικός προστάτης δακτυλικά είναι μαλθακός, ομοιογενής. Ο ύποπτος δακτυλικός προστάτης είναι σκληρός με ανομοιογένεια.
  • Βιοψία προστάτου: Γίνεται κατευθυνόμενη με διορθικό υπερηχοτομογράφο με σκοπό να χαρτογραφήσουμε τον προστάτη. Κατά τη βιοψία προστάτου θα πρέπει να ληφθούν τουλάχιστον 12 ιστοτεμάχια προστατικού ιστού, τα οποία εξετάζει παθολογοανατόμος.
    Ο αριθμός των τεμαχιδίων που θα ληφθούν εξαρτάται από το μέγεθος του προστάτη και από την ηλικία του ασθενή. Σε μεγάλους προστάτες θα πάρουμε περισσότερα ιστοτεμάχια κατά τη βιοψία προστάτου και όσο μεγαλύτερος είναι ο ασθενής τόσο λιγότερα ιστοτεμάχια θα λάβουμε.

Επίσης, αν στον υπέρηχο φανούν ύποπτες περιοχές, θα πρέπει να ληφθούν βιοψίες και απο αυτές.

Τα αποτελέσματα της βιοψίας είναι:

  • Αρνητικό (όπου συνήθως ανευρίσκονται στη βιοψία αλλοιώσεις υπερπλασίας προστάτου)
  • Ύποπτο PIN III (όπου απαιτείται στενή παρακολούθηση και ίσως χρειασθεί επαναληπτική βιοψία)
  • Θετικό

Επί θετικού αποτελέσματος τα ευρήματα της βιοψίας του προστάτου σε συνδυασμό με το PSA και τη σταδιοποίηση της νόσου θα μας δώσουν πλήρη στοιχεία για την πρόγνωση και την επιβίωση του ασθενούς.

Τα ευρήματα της βιοψίας περιλαμβάνουν:

  • Gleason score: εξετάζει την αρχιτεκτονική των καρκινικών του προστάτη. Χαμηλό Gleason score σημαίνει άριστη πρόγνωση. Ανάλογα με το σχήμα και το μέγεθος, κάποια κύτταρα είναι λιγότερο και κάποια είναι περισσότερο επιθετικά. Το Gleason score δείχνει την επιθετικότητα της νόσου και εκφράζεται μια κλίμακα από το 6 έως το 10 ως άθροισμα 2.

Σταδιοποίηση

Γίνεται με σκοπό την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας για την αντιμετώπιση του καρκίνου.

  • Αξονική τομογραφία άνω κάτω κοιλίας: για καθαρισμό σπλαχνικών μεταστάσεων και λεμφαδένων.
  • Σπινθηρογράφημα οστών: για καθορισμό οστικών μεταστάσεων.

Θεραπεία

  • Προστατική παρακολούθηση: Αποτελεί περισσότερο στρατηγική παρά θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη. Εφαρμόζεται κυρίως σε ασθενείς που πληρούν όλες τις παρακάτω προυποθέσεις. Καρκίνος του προστάτη μη σημαντικός ο οποίος περιμένουμε να μην εξελιχθεί. Οι ασθενείς αυτοί είναι συνήθως μεγάλης ηλικίας με πολλά προβλήματα.
  • Χειρουργική επέμβαση: είναι η θεραπεία εκλογής σε ασθενείς με εντοπισμένο καρκίνο προστάτη. Η επέμβαση ονομάζεται ριζική προστατεκτομή με συνοδό αφαίρεση σπερματοδόχων κύστεων, της προστατικής ουρήθρας και των λαγονίων λεμφαδένων.